𝐓𝐚𝐚𝐠𝐞𝐞𝐫𝐚𝐝𝐚 𝐂𝐚𝐚𝐟𝐢𝐦𝐚𝐚𝐝𝐤𝐚 𝐌𝐚𝐬𝐤𝐚𝐱𝐝𝐚 𝐞𝐞 𝐗𝐮𝐛𝐧𝐚𝐡𝐚 𝐁𝐚𝐫𝐥𝐚𝐦𝐚𝐚𝐧𝐧𝐚𝐝𝐚: 𝐁𝐚𝐚𝐡𝐢𝐝𝐚 𝐢𝐲𝐨 𝐅𝐮𝐫𝐬𝐚𝐝𝐚𝐡𝐚 𝐒𝐨𝐨𝐦𝐚𝐚𝐥𝐢𝐲𝐚

𝐓𝐚𝐚𝐠𝐞𝐞𝐫𝐚𝐝𝐚 𝐂𝐚𝐚𝐟𝐢𝐦𝐚𝐚𝐝𝐤𝐚 𝐌𝐚𝐬𝐤𝐚𝐱𝐝𝐚 𝐞𝐞 𝐗𝐮𝐛𝐧𝐚𝐡𝐚 𝐁𝐚𝐫𝐥𝐚𝐦𝐚𝐚𝐧𝐧𝐚𝐝𝐚: 𝐁𝐚𝐚𝐡𝐢𝐝𝐚 𝐢𝐲𝐨 𝐅𝐮𝐫𝐬𝐚𝐝𝐚𝐡𝐚 𝐒𝐨𝐨𝐦𝐚𝐚𝐥𝐢𝐲𝐚

Qoray: Dr. Omar Abdirahman Ali

Marka loo eego dhacdadii dhawaan ka dhacday barlamaanka Soomaaliya, oo ah askari lagu feeray, waxaa muuqata baahida aadka u weyn ee loo qabo taageerada caafimaadka maskaxda ee xubnaha barlamaanka, gaar ahaan marka ay ka shaqeynayaan xaalado siyaasadeed iyo bulsho oo adag. Dhaqanka siyaasadeed ee Soomaaliya, oo ay ku jiraan colaadaha, khilaafaadka, iyo dhibaatooyinka amniga, waxay abuuraan cadaadis weyn oo saameeya caafimaadka maskaxda ee siyaasiyiinta. Tani waxay ka dhigan tahay in xubnaha barlamaanka, oo mas’uul ka ah go’aan qaadashada muhiimka ah, ay u baahan yihiin taageero gaar ah si ay uga soo kabtaan culayskaas maskaxeed iyo mid bulsheed.

Dalalka qaar sida Uganda iyo Kenya ayaa horey u hirgeliyay barnaamijyo caafimaad maskaxeed oo loogu talagalay siyaasiyiinta, kuwaasoo maalgelinaya hay’adaha caalamiga ah sida UNDP iyo IPU (Inter-Parliamentary Union). Barnaamijyadani waxay bixiyaan taageero maskaxeed, tababaro ku saabsan maaraynta cadaadiska, iyo talooyin ku saabsan sidii siyaasiyiintu uga soo kabsan lahaayeen xaaladaha adag. Uganda iyo Kenya ayaa sidoo kale bixiya barnaamijyo taageero oo loogu talagalay sidii loo xoojin lahaa isku xirnaanta bulshada iyo hogaaminta, si loo hagaajiyo tayada go’aan qaadashada.

Si kastaba ha ahaatee, Soomaaliya iyo dowlad gobolleedyada dalka ma haystaan barnaamijyo caafimaad maskaxeed oo loogu talagalay xubnaha barlamaanka, taasoo ka dhigaysa baahida taageerada maskaxeed ee siyaasiyiinta mid aad u weyn. In kasta oo taageero noocan oo kale ah aysan si rasmi ah u jirin, waxaa muhiim ah in la aqoonsado in caafimaadka maskaxda ee siyaasiyiinta uu saameyn ku leeyahay tayada hoggaaminta iyo hogaaminta guud ee dalka. Xubnaha barlamaanka waxay ku lug leeyihiin go’aan qaadasho muhiim ah oo saameyn ku leh bulshada, waxaana cadaadiska shaqadooda iyo xaaladaha siyaasadeed ee adag ku adkaan kara inay ka shaqeeyaan si waafaqsan oo hufan.

Hirgelinta barnaamijyo caafimaad maskaxeed oo gaar ah oo loogu talagalay xubnaha barlamaanka Soomaaliya, gaar ahaan kuwa ka soo jeeda dowlad gobolleedyada, waxay noqon kartaa tallaabo muhiim ah oo lagu xoojinayo caafimaadkooda maskaxeed iyo hufnaantooda shaqo. Taageerada caafimaadka maskaxda ee siyaasiyiinta waxay noqon kartaa mid waxtar leh, iyadoo kor u qaadaysa go’aan qaadashada wanaagsan, iyo sidoo kale siyaasadda guud ee dalka. Soomaaliya, iyadoo ka mid ah wadamada ugu saameynta badan ee ku jira xaaladaha adag, ayaa si dhab ah u baahan barnaamijyo caafimaad maskaxeed oo isku dhafan oo loogu talagalay dhammaan hogaamiyeyaasha siyaasadeed ee dalka.

Waxaa loo baahan yahay in si wadajir ah loogu shaqeeyo hay’adaha caalamiga ah, ururada bulshada rayidka ah, iyo dowladda si loo hirgeliyo barnaamijyo caafimaad maskaxeed oo ka caawiya siyaasiyiinta Soomaaliyeed inay ka bogsadaan cadaadiska iyo dhibaatooyinka maskaxeed ee ay la kulmaan. Tani waxay noqon kartaa mid ka mid ah tallaabooyinka ugu muhiimsan ee lagu xoojinayo hogaaminta iyo go’aan qaadashada siyaasadeed ee dalka.